De vitae Gregorii Cassar casibus - Pars I
- Officina Latinitatis
- 1 hour ago
- 4 min read
Narratio, quam hoc mense lectoribus nostris legendam oculis praeponimus, in paginis XIII-XIV libri c.t. Morte o Fortuna. Corsairs in Malta (Lat. Aut mors aut fortuna. De cursoribus in insula Melitensi commentarii), ab auctore de vità ac mirissimis vicissitudinibus cursorum (vd. infra) Melitensium exarati ac typis "Heritage Malta" expressi, unà cum aliis permultis leguntur.
DE MIRIS, QVOS GREGORIVS CASSAR NAVTA MELITENSIS PASSVS EST, VITAE CASIBVS HISTORIA
Guilelmo Gauci Anglico auctore*
Jacobo Rubini Latino interprete
Olim, die quodam Veris anni 1736, Gregorius Cassar, Cospicuae[1], unius e Melitae portubus, incola XXX annorum, de fortunà sibi adversà meditabatur.
Qui cum arti cupariae ac lignariae navaret, navigandi negotium iam potuerat tandem deponere. Multos, enim, annos in longis Sacri Ordinis Johannitarum[2] navibus munus tympana percutiendi obtinuerat, utque aetatem XVIII annorum attigit, Catharinam Malliam uxorem duxit, quacum larem Cospicuam transtulit. Tunc spem animo fovebat Gregorius id fore tandem, ut in continenti, procul a maritimis aerumnis, victum quaerere sibi suisque posset. Attamen, durum cum valde fuisset propius tectis negotium sibi conquirere, post duos demum annos, quam munere in classe Sacri Ordinis Johannitarum sese abdicavit, spe quidem deiectus ad eundem, qui panem sibi permultos annos supeditaverat, fontem est reversus: scilicet ad undas.
Gregorio Cassar, utpote peritus erat artifex, facilis undique patebat copia quamlibet in navem cursoriam[3] conscendendi. Nec igitur mirum, si nomen tandem dedit in sciabecchino[4] navarchi Giovannetto, altumque petiturus Paulum, unicum coniugibus filium, matri reliquit domi curandum. Vix, autem, id sibi prospicere poterat: ab eo ipso mane, fatis certe decreto, dimidium fere saeculum se nullum iterum uxori osculum daturum. Dum, vero, navis cursoria Magno Portu[5] plenis velis egreditur, Gregorius insulae, quae sibi domus eàtenus fuerat, eo quidem valedicebat consilio, ut in undis meliorem sibi suisque quaereret fortunam, procul ab illis scopulis, solis ex quibus constaret Melita. Itaque negotium suscipere statuerat Melitensibus tam antiquum ferme, quam ipsum Sancti Johannis Ordinem: videlicet Cursum[6].
Statim, atque in altum provecti sunt, opus fuit arte Gregorii: nam cupae aquis dulcibus servandis iam rimas agebant, quod nimirum cuivis Cursus navarcho summo usque erat impedimento. Cum enim salo circumdarentur nautae, dulcis aqua vinumque vitam ab interitu quidem disterminabant. Quae cum ita essent, consilium cepit navarchus carinam in litus, ubi cupae, humi expositae, quoad eius fieri posset reficerentur, quam primum subducendi. Gregorius Solimanum, parvum in oris Tunesiae oppidum, appulit, fabro ferrario comitatus; cum opus, vero, haud parvi esset negotii, statuerunt ibi noctem transigere. At postridie, ubi primum illuxit, eos subita oppressit calamitas. Nempe Melitenses magnum indigenarum armatorum numerum in sese irruentium conspexerunt: frustra hostibus resisterent, nec ulla fugiendi patebat via. De se iam fato actum erat.
Haud multo post, compedibus impediti, Gregorius eiusque socii Dernam, oppidum hodie in Lybià situm, mille ferme cum nogentis passus contendere coacti sunt: ibi, non homines amplius sed merces, Bey[7] Tripolitano veneunt. Iste, Soldani Constantinopolitani aliquatenus, licet haud arte, consanguineus, cui classis exercitusque erat, in finitimis regionibus regnum exercebat.
A novo autem domino, ut mos erat omnibus qui circa mare Mediterraneum servos possidebant, copia data est Gregorio pecuniam sibi suàpte operà cogendi, dummodo tributum quotidie ipsi solveret principi. Opus quamvis primo sutoris profiteretur, post paucas hebdomadas, quam Bey certiorem fecit se peritum esse fabrum cuparium, occasio est ei oblata consuetum iterum negotium suscipiendi. Praeterea, suadebat Princeps Gregorio, ut apostasin faceret Mahometanumque amplecteretur cultum. Cum, autem, stimulis minae haud sero successisent, monitis succumbens Gregorius, Catholicà fide abiuratà, factus est tandem Musulmanus. Nomine Mustafa imposito, vestibusque indutus Turcarum, officinam cupariam Tripoli brevi instituit. Deinde Gregorius, iam Mustafam gerens nomen, indigenam mulierem, Mariumam nomine, uxorem duxit, quàcum annos XXII vitam unà transegit, sexque liberos, quorum duo tantummodo superfuerunt, in lucem edidit. Quae cum ita essent, nunquam tamen Gregorius-Mustafa suspicionem, quam in alienum Dei cultum habebat, abiecit corde, quo quidem id etiam factum, ut suos omnes infantes ad unum occulto baptizaverit.
[continuabitur]
NOTAE
[1] Cospicua alterum est nomen antiqui oppidi Melitensis Bormla, quod oppidis Senglea ac Birgu (sive Victoriosae) adiacet, hodie ingentibus mirissimisque muris ac munitionibus cinctum, quibus nomen est Cottonera.
[2] Agitur profecto de Ordine Equestri Hierosolymitano Sancti Johannis, Hierosolymis principio condito ad custodiam auxiliumque Christifidelibus in Terrà Sanctà peregrinantibus praestandum, cuius sacri demum equites in insulam Melitam anno 1530, Rhodo prius exturbati, se contulere, unde per plurium saeculorum spatium (usque ad annum 1798, cum Napoleo Galliarum princeps insulam expugnavit suaeque dicioni subegit) navigia oppidaque Imperii Othomani maritima acriter infestabant.
[3] Cursorias eas naves privatas dicimus, quibus instructis maria infestabant illi nautae, piratis similes, qui suam operam principibus rebusque publicis mercede locabant in praedà ex hostibus agendà. Quod ut facerent, opus habebant litteris (a potestatibus publicis rite iureque datis), quae cursoriae ideo vocabantur (scilicet lettre de course -Francogallice), quod hisce licentia cursum sive iter faciendi praedamque ex hostilibus navibus agendi istis nautis (vulgo corsaires - Francogallice) concederetur.
[4] Parva navis illius maioris generis, quod vulgo sciabecco dicitur. Huiusce generis naves (scil. sciabecco), quae Maris Mediterranei propriae originem ex Arabia ducunt, ex remis et tribus malis, velis Latinis instructis, constare solebant. Quamvis haud paucis (a XII ad XX usque) bombardis armatas se plerumque exhiberent, etiam loco navium onerariarum haud raro usurpabantur.
[5] Ita vocabatur ille admirabilis nempe insulae Melitae portus, omnibus plurimisque Johannitarum Ordinis necessitatibus ingeniosissime accommodatus, videlicet Anglico sermone The Grand Harbour.
[6] Cfr. supra n. 3.
[7] Vocabulum Turcicum, quo varii generis principes, nobiles et patricii non solum in imperio Ottomano significabantur. Hic principem urbis Tripolitanae indicat.
Comments